آشنایی با پارچه سوزندوزی و ویژگی های آن

پارچه سوزندوزی به انواع پارچه هایی که تزیینات گلدوزی شده و پر کار دارا هستند، گفته می شود. هنر سوزندوزی نام نوعی صنایع دستی اصیل ایرانی است که به دست زنان سیستان

و بلوچستان و مناطق جنوب کشور دوخته می شود. اما کلمه سوزندوزی به طور کلی به دوخت طرح های مختلف به روی پارچه ها اشاره دارد. در صنعت نساجی نیز پارچه سوزندوزی شده به مدل های خاصی از پارچه های گلدوزی شده و کار شده گفته می شود که طرح های متنوع و بینظیری دارند.

این پارچه ها علاوه بر گلدوزی با تزیینات دیگری مانند پولک، مروارید، آینه و غیره تکمیل و به بازار عرضه می شوند. پارچه سوزندوزی به صورت ظاهری سنتی، لوکس و جذاب است و از آن هم برای خرج کار لباس و هم به عنوان پارچه اصلی لباس استفاده می شود. این پارچه در زمره پارچه های گران قیمت قرار داد و قیمت بالای آن به دلیل گلدوزی های پرکار و سراسری در سطح پارچه است. زمینه پارچه سوزندوزی از جنس های مختلفی نظیر پارچه لینن، پارچه تور، پارچه تافته و پارچه مخمل و غیره انتخاب می شود.

این انتخاب بر اساس کاربرد مورد نظر تولید کننده و قیمت تمام شده پارچه انجام می شود. به همین دلیل پارچه های سوزندوزی از نظر الیاف، ایستایی، لطافت، ضخامت و دیگر ویژگی ها بسیار با یکدیگر متفاوت هستند. بنابراین در ادامه هر کدام از انواع پارچه سوزندوزی را به طور جداگانه بررسی خواهیم کرد.

پارچه تور سوزندوزی

همان طور که از نام این پارچه نیز پیدا است، سوزندوزی هایی که به روی پارچه تور ساده انجام می شوند به نام پارچه تور سوزندوزی شناخته می شوند. این پارچه به دلیل زمینه توری که دارد کاملا نازک، بدن نما و خنک است. سبک بودن پارچه تور سوزندوزی بستگی به میزان تزیینات روی پارچه دارد، اما اغلب این پارچه سبک وزن به شمار می آید. لطافت و ظرافت پارچه تور سوزندوزی فوق العاده بیشتر از دیگر انواع پارچه سوزندوزی است. ایستایی پارچه تور سوزندوزی بین لخت تا آهاردار متغیر است. علاوه بر پارچه تور زمینه، تراکم و ضخامت طرح های دوخته شده نیز بر ایستایی این پارچه تاثیرگذار است. طرح های پارچه تور سوزندوزی شامل طرح گلدار، طرح فانتزی و گیاهی، طرح سنتی و کلاسیک است.

پارچه تور سوزندوزی معمولا کم چروک است و هنگام اتوکشی باید دقت بسیاری کرد. پارچه تور سوزندوزی در اکثر مواقع با پارچه دانتل یا پارچه گیپور اشتباه گرفته می شود. اما نکته مهم تشخیص پارچه تور سوزندوزی از پارچه دانتل و گیپور این است که نقوش پارچه تور سوزندوزی مانند گلدوزی به روی پارچه تور ساده دوخته می شود و پارچه توری زمینه به راحتی قابل تشخیص است. در پارچه دانتل نقوش هنگام بافت پارچه در بین زمینه توری بافته می شود. پارچه گیپور نیز شامل نقوش دوخته شده متراکم به روی پارچه توری است، با این تفاوت که در قسمت های بدون طرح پارچه توری دیده نمی شود و پارچه مشبک و سوراخ دار است.

پارچه لینن سوزندوزی

پارچه لینن سوزندوزی یکی از محبوب ترین پارچه های سوزندوزی موجود در بازار است. این پارچه از نظر تنوع و تراکم طرح، جنس نخ های مصرفی و تزیینات جانبی طیف بسیار گسترده و وسیعی را شامل می شود. پارچه لینن که برای زمینه استفاده می شود، ضخامت کم تا متوسطی دارد. پارچه لینن سوزندوزی با ضخامت کم، سبک، خنک و نازک است اما اغلب بدن نما نیست و فقط کمی سایه می زند. پارچه لینن سوزندوزی با ضخامت متوسط نیز سبک و خنک است اما اصلا بدن نما نیست. ایستایی پارچه لینن در ابتدا کمی آهاردار و کتی است اما پس از چندین بار شست و شو ایستایی آن کمی لخت تر و ملایم می شود.

زیردست پارچه لینن سوزندوزی لطیف و نرم است و علاوه بر این تنخور بسیار راحتی دارد. چروک پذیری پارچه لینن زیاد است و اتوخور خوبی ندارد و همیشه چروک لطیفی در ظاهر پارچه دیده می شود. پارچه لینن سوزندوزی از نظر تراکم طرح از پارچه های خلوت و طرح های بافاصله تا پارچه های تمام کار شده و پرکار متنوع است. طرح های گیاهی مانند گل بابونه و برگ تا طرح های هندسی و سنتی در بین پارچه های لینن سوزندوزی دیده می شود.

پارچه تافته سوزندوزی

پارچه تافته سوزندوزی یکی دیگر از انواع پارچه سوزندوزی است که تنوع بسیار زیادی دارد و برای دوخت لباس های مجلسی و لباس هندی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. پارچه تافته که در زمینه این پارچه سوزندوزی استفاده شده است براق، خشک و آهاردار است. اغلب برای دوخت سوزندوزی های پارچه تافته سوزندوزی از نخ ابریشم و نخ زری و سیم استفاده می شود که باعث درخشش بیشتر این پارچه می شود. پارچه تافته سوزندوزی ضخامت کمی دارد و نازک است اما به هیچ وجه بدن نما نیست.

پارچه تافته سوزندوزی نیز تراکم طرح کم و خلوت تا تراکم زیاد و تمام کار شده را شامل می شود. این پارچه زیردست صیقلی و نرمی دارد و تنخور آن با صدای خش خش همراه است. پارچه تافته سوزندوزی چروک پذیر است اما اتوخور خوبی نیز دارد. چین و شکن این پارچه درشت و خشک است برای داشتن سیلوئت های عجیب و پرچین بسیار مناسب است. اغلب طرح های پارچه تافته سوزندوزی طرح برگ و طرح های سنتی هندی است.

پارچه مخمل سوزندوزی

شاید بتوان گفت لوکس ترین و گران ترین پارچه سوزندوزی شده موجود در بازار، پارچه مخمل سوزندوزی است. پارچه مخمل استفاده شده برای زمینه این پارچه اغلب از جنس پارچه مخمل ونوس است که از کیفیت بالایی برخوردار است. پارچه مخمل سوزندوزی ضخامت متوسطی دارد و با سوزندوزی های دوخته شده به روی آن ضخامت آن تا متوسط ره بضخیم نیز افزایش پیدا می کند.

پارچه مخمل سوزندوزی ایستایی کتی و متوسطی دارد و برای دوخت کت و لباس های کلاسیک بسیار کاربردی است. چروکی این پارچه نسبت به دیگر پارچه های سوزندوزی بسیار کم است و برای اتوکشی پارچه باید دقت زیادی کرد تا پرز های پارچه مخمل زمینه از بین نرود. چین و شکن پارچه مخمل سوزندوزی بسیار لطیف و ملایم است و جلوه چشم نوازی دارد. زیردست و تنخوری این پارچه بسیار لطیف و نرم است. طرح هایی که در بین پارچه های مخمل سوزندوزی اکثرا به چشم می خورد، طرح های حاشیه دار و یا طرح پترن یکنواخت زمینه است. این پارچه طرح های بته جقه، طرح های گلدار و طرح های هندسی پرکار و شلوغ را شامل می شود.

پارچه حریر سوزندوزی

پارچه حریر یکی دیگر از گزینه های مناسب برای تولید پارچه سوزندوزی است. پارچه حریر سوزندوزی معمولا از جنس پارچه حریر ژرژت است که تراکم بافت و دوام بیشتری نسبت به دیگر انواع پارچه حریر دارد. این پارچه جذاب در صورت تراکم طرح کم، ایستایی لخت و ریزش داری دارد اما اگر طرح ها متراکم و یکنواخت در سطح پارچه باشند ممکن ایستایی پارچه حریر سوزندوزی کتی باشد.

پارچه حریر سوزندوزی زیردست نسبتا نرم و لطیفی دارد و تنخور آن راحت و کمی سبک است. ضخامت پارچه حریر سوزندوزی کم است و پارچه نازکی به شمار می آید. این پارچه بدن نما است و نیاز به آستردوزی دارد. پارچه حریر سوزندوزی چروک پذیر است و با اتوکشی با درجه پایین اتو به راحتی صاف می شود. طرح های این پارچه بسیار متنوع و گسترده است. از طرح های حاشیه دار، پترن های یکنواخت و نقوش خلوت و کم کار را در بین پارچه های حریر سوزندوزی می توان دید. نقوش گیاهی، سنتی، هندسی و انتزاعی در بین این طرح ها بسیار به چشم می خورد.

پارچه ارگانزا سوزندوزی

پارچه ارگانزا که پارچه شفاف، بدن نما و حریر مانند است. یکی دیگر از گزینه ها برای تولید پارچه سوزندوزی است. پارچه ارگامزا سوزندوزی کاملا آهاردار است و ایستایی خشکی دارد. سوزندوزی های روی این پارچه باعث شده تا ایستایی آن محکم تر شود. زیردست پارچه ارگانزا سوزندوزی بسیار لطیف و صیقلی است و تنخور بسیار سبک و راحتی دارد. به خاطر تراکم بافت کم پارچه ارگانزا بهتر است که از این پارچه برای دوخت لباس های تنگ و چسبان استفاده نشود. پارچه ارگانزا سوزندوزی چروک پذیر است و اتوخور خوبی دارد اما هنگام اتوکشی باید دقت زیادی شود تا به بافت ظریف و حساس پارچه آسیبی نرسد.

چین و شکن این پارچه درشت و خشک است و برای فرم های اغراق شده کاربرد دارد. ضخامت پارچه ارگانزا سوزندوزی کم است و جزو پارچه های سبک وزن نیز به شمار می آید. اغلب طرح مورد استفاده در پارچه ارگانزا سوزندوزی گلدار خلوت و با فاصله است.

پارچه جوت سوزندوزی

پارچه جوت به نوعی از پارچه لینن کنفی که برای پوشاک بهار و تابستان استفاده می شود. پارچه جوت بافت حصیری و شلی دارد و منافذ باز پارچه به راحتی مشاهده می شود. پارچه جوت سوزندوزی ایستایی نسبتا لختی دارد و اکثرا رنگ کرم آن در بازار موجود است. زیردست و تنخور پارچه جوت سوزندوزی کمی زبر است اما نیازی به آستردوزی ندارد. ضخامت پارچه جوت استفاده شده زمینه، کم است اما بدن نما نیست.

چروک پذیری پارچه جوت سوزندوزی بسیار زیاد است و پس از اتوکشی نیز کمی چروک باقی می ماند. پارچه جوت سوزندوزی آبرفت دارد و باید پیش از برش آبکشی شود. اغلب طرح های دوخته شده به روی پارچه جوت به صورت پترن یکنواخت در سطح پارچه دیده می شود. طرح های هندسی و سنتی در بین پارچه های جوت سوزندوزی شده بسیار دیده می شود. برای استحکام و دوام بیشتر پارچه جوت سوزندوزی توصیه می شود که کل پارچه لایی کشی شود.

پارچه نخی سوزندوزی

پارچه نخی سوزندوزی با الیاف پنبه یا ترکیب پنبه و پلی استر تولید می شود. پارچه نخی سوزندوزی در دو مدل لخت و ریزش دار و ایستایی کتی در بازار موجود است. برخی از پارچه های نخی استفاده شده به عنوان زمینه، دارای طرح راه راه ریز یا خالدار هستند. زیردست و تنخور پارچه نخی سوزندوزی بسیار لطیف و نرم است و وزن سبک آن برای استفاده طولانی مدت مناسب است.

ضخامت پارچه نخی سوزندوزی کم است و برخی از انواع آن کمی سایه می زنند و یا نیاز به آستردوزی دارند. همان طور که می دانید پارچه نخی بسیار چروک پذیر است و اتوکشی آن باید با درجه متوسط اتو انجام شود. طرح پارچه نخی سوزندوزی اغلب به صورت خلوت و با فاصله در سطح پارچه پراکنده است. نقوش فانتزی حیوانی، نقوش سنتی و گیاهی در بین پارچه های نخی سوزندوزی بسیار به چشم می خورند.

پارچه ابریشم سوزندوزی

پارچه ابریشم مصنوعی که ظرافت بینظیر و درخشش خاصی دارد نیز برای تولید پارچه سوزندوزی بسیار جذاب است. این پارچه نازک، شفاف، درخشان و بدن نما است. برای دوخت لباس های مجلسی اغلب مورد استفاده قرار می گیرد. ایستایی پارچه ابریشم بسیار لخت و ریزش دار است اما در قسمت های دارای سوزندوزی، ایستایی آن کمی محکم می شود. پارچه ابریشم سوزندوزی لطافت زیادی دارد و تنخور آن مانند حریر نرم و ملایم است.

چروک پذیری پارچه ابریشم سوزندوزی کم است. اتوکشی آن بسیار حساس است و باید به درستی از آن مراقبت شود. چین و شکن این پارچه بسیار لطیف، نرم و ظریف است و اغلب ظاهر چشم نوازی ایجاد می کند. پارچه ابریشم سوزندوزی سطحی صاف و صیقلی دارد و مانند پارچه ارگانزا بسیار سبک است. طرح های استفاده شده در پارچه ابریشم سوزندوزی اغلب گیاهی یا سنتی هستند. در بین انواع مختلف این پارچه، طرح های خلوت و کم کار، پترن های یکنواخت و نقوش حاشیه دار مشاهده می شود.

تزیینات جانبی در پارچه های سوزندوزی

پارچه های سوزندوزی با نخ های ابریشم، پنبه، پلی استر، نخ زر و سیم (طلایی و نقره ای) گلدوزی می شوند. در کنار این نخ ها، تزیینات دیگری نیز به چشم می خورد که باعث جلوه جذاب تر پارچه می شود. تزییناتی مانند پولک دوزی، گل برجسته، مروارید دوزی، آینه دوزی، سرمه دوزی، منجوق دوزی و حتی نگین های پرچی و اتویی به چشم می خورد. هر کدام از این تزیینات زیبایی خاص خود را دارند و برای لباس های مختلف مناسب هستند. به عنوان مثال پارچه لینن سوزندوزی با تزیینات آینه دوزی، برای لباس های مدل سنتی و خرج کار مناسب است.

کاربرد

برای دوخت پیراهن مجلسی پارچه های تور سوزندوزی، تافته سوزندوزی، ابریشم سوزندوزی، مخمل سوزندوزی، حریر سوزندوزی و ارگانزا سوزندوزی شده پیشنهاد می شود. دوخت مانتو یا کت تمام سوزندوزی نیز با پارچه های مخمل سوزندوزی و لینن سوزندوزی پیشنهاد می شود.

اگر تمایل به دوخت شومیز و یا لباس کژوال دارید استفاده از پارچه نخی سوزندوزی و لینن سوزندوزی توصیه می شود. لباس های پفی و اغراق شده با پارچه ارگانزا سوزندوزی، تافته سوزندوزی و برخی از تورهای سوزندوزی بسیار جذاب خواهند شد. برای ترکیب با پارچه های دیگر مانند کرپ و کتان کریستال، پارچه جوت سوزندوزی و تافته سوزندوزی انتخاب هایی عالی هستند.

روش های نگهداری پارچه سوزندوزی

پارچه های سوزندوزی بسیار حساس و ظریف هستند و نیاز به مراقبت های خاصی دارند. پارچه های سوزندوزی را به هیچ عنوان از رخت آویز یا چوبکار آویزان نکنید. بهترین روش نگهداری پارچه سوزندوزی تا کردن و نگهداری آن درون کم است. اگر پارچه سوزندوزی تزییناتی مانند منجوق یا پولک داشته باشد، بهتر است که بین هر تا از لباس یا پارچه، کاغذ گذاشته شود. این کار از نخ کش شدن پارچه سوزندوزی جلوگیری می کند.

شست و شو

شست و شوی همه پارچه های سوزندوزی باید به روش دستی و با آب سرد 30 درجه انجام گیرد. همچنین می توان این پارچه را برای شستن به خشکشویی سپرد. پارچه نخی سوزندوزی و لینن سوزندوزی که برای لباس کژوال استفاده می شود را می توان با گزینه شست و شوی پارچه های حساس که به روی ماشین لباسشویی وجود دارد، شست. از استفاده مایع سفید کننده و شوینده های حاوی سفید کننده اجتناب شود. از خیساندن پارچه سوزندوزی به مدت طولانی در آب (بیش از 30 دقیق) خودداری شود.

خشک کردن

برای خشک کردن پارچه سوزندوزی، از آویزان کردن در برابر نور مستقیم خورشید اجتناب شود. آویزان کردن پارچه سوزندوزی باعث اعوجاج و آسیب به بافت پارچه می شود. تابش نور مستقیم نیز به روی رنگ پارچه تاثیر می گذارد. بهترین روش خشک کردن پارچه سوزندوزی، پهن کردن آن به روی پارچه تمیز و به روی سطح صاف در سایه است. از خشک کردن پارچه سوزندوزی با اتو و حرارت اجتناب شود.

اتوکشی

اتوکشی اکثر پارچه های سوزندوزی کار بسیار حساسی است و نیاز به دقت دارد. پارچه تور سوزندوزی، حریر سوزندوزی، ابریشم سوزندوزی و ارگانزا سوزندوزی باید با درجه پایین انجام شود. پارچه های مخمل سوزندوزی، لینن سوزندوزی، تافته سوزندوزی، نخی سوزندوزی و جوت سوزندوزی را می توان با درجه متوسط اتوکشی کرد. همه پارچه های سوزندوزی باید با همراهی یک لایه پارچه محافظ سفید و تمیز از جنس پنبه اتوکشی شوند. برای پارچه مخمل سوزندوزی علاوه بر پارچه محافظ، نیاز است که پارچه از جهت پشت اتوکشی شود. استفاده از اتو بخار با توجه به ظرافت پارچه باید انتخاب شود.

نکات خرید

پارچه سوزندوزی با توجه به تنوع و گستردگی که دارد نیاز به رعایت نکات مختلفی هنگام خرید دارد. اولین نکته این است که در مورد جنس پارچه زمینه اطلاعات کسب شود. پارچه سوزندوزی را باید متناسب مدل لباس انتخابی خود برگزید تا بهترین نتیجه حاصل شود. سپس دانستن این نکته که پارچه آبرفت و یا اتورفت دارد مهم است. زیرا در تعیین متراژ مورد نیاز تاثیرگذار است. همچنین هنگام خرید پارچه سوزندوزی باید از عرض مفید پارچه مطلع باشید. چون عرض مفید پارچه نیز در محاسبه متراژ تاثیرگذار است. عرض مفید به میزان عرضی از پارچه که دارای سوزندوزی است گفته می شود.

در صورت خرید اینترنتی باید فروشنده عکسی از پارچه سوزندوزی به همراه یک خطکش به عنوان اشل ارائه دهد.تا از سایز نقش پارچه مطلع شوید. نکته دیگری که باید در نظر گرفت حاشیه دار بودن پارچه است. زیرا استفاده از پارچه های حاشیه دار متراژ بیشتری پارچه سوزندوزی طلب می کند. نازک و بدن نما بودن پارچه برای برخی مدل لباس ها ممکن است باعث شود آستردوزی انجام شود. هناگم خرید پارچه سوزندوزی بدن نما، آستر مناسب و با کیفیت مانند ساتن کش، ژرسه و کرپ کش تهیه شود.

نکات دوخت

برای برش الگو به روی پارچه های سوزندوزی بهتر است به جای سوزن ته گرد، از گیره و وزنه خیاطی استفاده شود. اگر پارچه دارای تزیینات اضافی مانند آینه، منجوق و مروارید است. حتما پیش از برش، تزیینات موجود در اضافه دوخت پارچه را شکافته تا باعث خرابی قیچی نشود.

همچنین تمام تزیینات اضافی موجود در دوخت پارچه باید جدا شود. تا در هنگام دوخت باعث شکستن سوزن چرخ خیاطی نشود. برای دوخت پارچه تور سوزندوزی، تافته، حریر، ابریشم و ارگانزا سوزندوزی سوزن شماره 11 مناسب است. پارچه لینن سوزندوزی، مخمل سوزندوزی، نخی سوزندوزی و جوت سوزندوزی را نیز باید با سوزن شماره 14 دوخت. به دلیل ضخامت بخش های سوزندوزی، باید هنگام دوخت و اتوکشی درز ها حتما از اتوی سنگی استفاده شود. برخی از پارچه های سوزندوزی مانند تور سوزندوزی نیاز به دورگیری حاشیه دارد. باید اضافات پارچه پایین سوزندوزی با قیچی جدا شود. در صورت نیاز به لایی کش پارچه، از لایی های ظریف مانند لایی حریر استفاده شود.